პლასტმასის ნარჩენების გარემოზე ზემოქმედებისა და მათი განადგურების გაზრდილი ტვირთის შესახებ ცნობიერების ამაღლებასთან ერთად, არსებობს ტენდენცია, სადაც შესაძლებელია, პირველადი პლასტმასის ნაცვლად გადამუშავებული პლასტმასის გამოყენება. რადგან ლაბორატორიული სახარჯი მასალების უმეტესობა პლასტმასისგან მზადდება, ჩნდება კითხვა, შესაძლებელია თუ არა ლაბორატორიაში გადამუშავებულ პლასტმასზე გადასვლა და თუ ასეა, რამდენად შესაძლებელია ეს.
მეცნიერები პლასტმასის სახარჯ მასალებს ლაბორატორიასა და მის გარშემო არსებული პროდუქციის ფართო სპექტრში იყენებენ - მათ შორის მილებში (კრიოვიალური მილები,PCR მილები,ცენტრიფუგის მილები)მიკროფირფიტები (კულტურის ფირფიტები,24,48,96 ღრმა ჭის ფირფიტა, PCR პალტები), პიპეტის წვერები(ავტომატური ან უნივერსალური წვერები), პეტრის ჯამები,რეაგენტის ბოთლები,და სხვა. ზუსტი და სანდო შედეგების მისაღებად, სახარჯო მასალებში გამოყენებული მასალები უმაღლესი სტანდარტების უნდა შეესაბამებოდეს ხარისხს, თანმიმდევრულობასა და სისუფთავეს. უხარისხო მასალების გამოყენების შედეგები შეიძლება სერიოზული იყოს: მთელი ექსპერიმენტის ან ექსპერიმენტების სერიის მონაცემები შეიძლება უსარგებლო გახდეს მხოლოდ ერთი სახარჯი მასალის გაუმართაობის ან დაბინძურების გამო. მაშ, შესაძლებელია თუ არა ამ მაღალი სტანდარტების მიღწევა გადამუშავებული პლასტმასის გამოყენებით? ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად, ჯერ უნდა გვესმოდეს, თუ როგორ კეთდება ეს.
როგორ ხდება პლასტმასის გადამუშავება?
მსოფლიო მასშტაბით, პლასტმასის გადამუშავება მზარდი ინდუსტრიაა, რაც განპირობებულია პლასტმასის ნარჩენების გლობალურ გარემოზე ზემოქმედების შესახებ ცნობიერების ამაღლებით. თუმცა, სხვადასხვა ქვეყანაში მოქმედი გადამუშავების სქემებში დიდი ვარიაციებია, როგორც მასშტაბის, ასევე შესრულების თვალსაზრისით. მაგალითად, გერმანიაში, „მწვანე წერტილის“ სქემა, რომლის მიხედვითაც მწარმოებლები იხდიან თავიანთ პროდუქტებში პლასტმასის გადამუშავების ხარჯებს, ჯერ კიდევ 1990 წელს დაინერგა და მას შემდეგ ევროპის სხვა ნაწილებშიც გაფართოვდა. თუმცა, ბევრ ქვეყანაში პლასტმასის გადამუშავების მასშტაბები უფრო მცირეა, ნაწილობრივ ეფექტურ გადამუშავებასთან დაკავშირებული მრავალი გამოწვევის გამო.
პლასტმასის გადამუშავების მთავარი გამოწვევა ის არის, რომ პლასტმასი ქიმიურად გაცილებით მრავალფეროვანი მასალის ჯგუფია, ვიდრე, მაგალითად, მინა. ეს ნიშნავს, რომ სასარგებლო გადამუშავებული მასალის მისაღებად, პლასტმასის ნარჩენები კატეგორიებად უნდა დაიყოს. სხვადასხვა ქვეყანასა და რეგიონს აქვს საკუთარი სტანდარტიზებული სისტემები გადამუშავებადი ნარჩენების კატეგორიზაციისთვის, მაგრამ ბევრს პლასტმასისთვის ერთი და იგივე კლასიფიკაცია აქვს:
- პოლიეთილენის ტერეფტალატი (PET)
- მაღალი სიმკვრივის პოლიეთილენი (HDPE)
- პოლივინილქლორიდი (PVC)
- დაბალი სიმკვრივის პოლიეთილენი (LDPE)
- პოლიპროპილენი (PP)
- პოლისტიროლი (PS)
- სხვა
ამ სხვადასხვა კატეგორიის გადამუშავების სიმარტივეში დიდი განსხვავებებია. მაგალითად, 1 და 2 ჯგუფების გადამუშავება შედარებით მარტივია, მაშინ როდესაც „სხვა“ კატეგორია (ჯგუფი 7) ჩვეულებრივ არ გადამუშავდება5. ჯგუფის ნომრის მიუხედავად, გადამუშავებული პლასტმასი შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს მათი ხელუხლებელი ანალოგებისგან სისუფთავისა და მექანიკური თვისებების თვალსაზრისით. ამის მიზეზი ის არის, რომ გაწმენდისა და დახარისხების შემდეგაც კი, მინარევები, როგორც სხვადასხვა ტიპის პლასტმასისგან, ასევე მასალების წინა გამოყენებასთან დაკავშირებული ნივთიერებებიდან, რჩება. ამიტომ, პლასტმასის უმეტესობა (მინისგან განსხვავებით) მხოლოდ ერთხელ გადამუშავდება და გადამუშავებულ მასალებს განსხვავებული გამოყენება აქვთ მათი ხელუხლებელი ანალოგებისგან.
რომელი პროდუქტების დამზადება შეიძლება გადამუშავებული პლასტმასისგან?
ლაბორატორიის მომხმარებლებისთვის კითხვა ასეთია: რაც შეეხება ლაბორატორიის სახარჯო მასალებს? არსებობს თუ არა შესაძლებლობა, გადამუშავებული მასალებისგან ლაბორატორიული ხარისხის პლასტმასის წარმოება? ამის დასადგენად, აუცილებელია ყურადღებით დავაკვირდეთ იმ თვისებებს, რომლებსაც მომხმარებლები ლაბორატორიული სახარჯი მასალისგან ელიან და უხარისხო მასალების გამოყენების შედეგებს.
ამ თვისებებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია სისუფთავე. აუცილებელია, რომ ლაბორატორიული სახარჯი მასალებისთვის გამოყენებულ პლასტმასში მინიმუმამდე იყოს დაყვანილი მინარევები, რადგან მათ შეუძლიათ პოლიმერიდან გამოჟონვა და ნიმუშში მოხვედრა. ამ ე.წ. გაჟონილ ნივთიერებებს შეიძლება ჰქონდეთ არაპროგნოზირებადი ეფექტების ფართო სპექტრი, მაგალითად, ცოცხალი უჯრედების კულტურებზე, ამასთანავე, გავლენა მოახდინონ ანალიტიკურ ტექნიკაზე. ამ მიზეზით, ლაბორატორიული სახარჯი მასალების მწარმოებლები ყოველთვის ირჩევენ მასალებს მინიმალური დანამატებით.
როდესაც საქმე გადამუშავებულ პლასტმასს ეხება, მწარმოებლებისთვის შეუძლებელია მათი მასალების ზუსტი წარმოშობის და შესაბამისად, შესაძლო დამაბინძურებლების დადგენა. მიუხედავად იმისა, რომ მწარმოებლები დიდ ძალისხმევას დებენ პლასტმასის გაწმენდაზე გადამუშავების პროცესში, გადამუშავებული მასალის სისუფთავე გაცილებით დაბალია, ვიდრე პირველადი პლასტმასის. ამ მიზეზით, გადამუშავებული პლასტმასი კარგად შეეფერება პროდუქტებს, რომელთა გამოყენებაზეც გავლენას არ ახდენს გაჟონვადი ნივთიერებების დაბალი რაოდენობა. მაგალითებია სახლებისა და გზების მშენებლობისთვის განკუთვნილი მასალები (HDPE), ტანსაცმელი (PET) და შესაფუთი მასალები (PS).
თუმცა, ლაბორატორიული სახარჯი მასალების, ასევე სხვა მგრძნობიარე დანიშნულებით გამოყენების შემთხვევაში, როგორიცაა საკვებთან კონტაქტის მრავალი მასალა, მიმდინარე გადამუშავების პროცესების სისუფთავის დონე არ არის საკმარისი ლაბორატორიაში საიმედო, რეპროდუცირებადი შედეგების გარანტირებისთვის. გარდა ამისა, მაღალი ოპტიკური სიწმინდე და თანმიმდევრული მექანიკური თვისებები აუცილებელია ლაბორატორიული სახარჯი მასალების უმეტეს გამოყენებაში და ეს მოთხოვნები ასევე არ კმაყოფილდება გადამუშავებული პლასტმასის გამოყენებისას. ამიტომ, ამ მასალების გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს ცრუ დადებითი ან უარყოფითი შედეგები კვლევაში, შეცდომები სასამართლო ექსპერტიზაში და არასწორი სამედიცინო დიაგნოზები.
დასკვნა
პლასტმასის გადამუშავება მსოფლიო მასშტაბით დამკვიდრებული და მზარდი ტენდენციაა, რომელიც დადებით და ხანგრძლივ გავლენას მოახდენს გარემოზე პლასტმასის ნარჩენების შემცირებით. ლაბორატორიულ გარემოში გადამუშავებული პლასტმასის გამოყენება შესაძლებელია ისეთ შემთხვევებში, რომლებიც დიდად არ არის დამოკიდებული სისუფთავეზე, მაგალითად, შეფუთვაში. თუმცა, ლაბორატორიული სახარჯი მასალების მოთხოვნები სისუფთავისა და კონსისტენციის თვალსაზრისით ვერ კმაყოფილდება მიმდინარე გადამუშავების პრაქტიკით და, შესაბამისად, ეს ნივთები მაინც უნდა დამზადდეს ხელუხლებელი პლასტმასისგან.
გამოქვეყნების დრო: 2023 წლის 29 იანვარი